Chiều 22/9, thảo luận về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) tại phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 9/2022, đa số các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị xác định rõ các tiêu chí, điều kiện thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; tránh lạm dụng, thu hồi đất tràn lan.
Đại diện cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng quy định Nhà nước thu hồi đất với dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại sẽ tác động rất lớn đến quyền của người sử dụng đất. Nội dung tại Điều 70, Điều 71 của dự thảo Luật cơ bản kế thừa quy định Luật Đất đai năm 2013 theo hướng liệt kê cụ thể từng loại dự án cần thu hồi mà chưa thể hiện rõ mục đích, điều kiện, tiêu chí cụ thể. Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng việc đưa dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại thuộc nhóm thu hồi để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là không phù hợp. Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị xác định rõ các tiêu chí, điều kiện của những dự án Nhà nước thu hồi đất, tránh lạm dụng, thu hồi đất tràn lan, không đúng bản chất, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người có đất thu hồi.
Cho ý kiến nội dung này, một số đại biểu cũng cho rằng thu hồi đất là chế định quan trọng trong Luật đất đai, nên cần phải quy định chặt chẽ, thể chế hóa nhiệm vụ, giải pháp được nêu tại nghị quyết 18 của Trung ương để đảm bảo tính minh bạch, tránh lạm dụng tràn lan.
Ông BÙI VĂN CƯỜNG - Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội: “Về điều kiện thu hồi đất. Dự thảo ngày 30/7 chúng ta có quy định thêm 2 điều kiện, nhưng hiện nay dự thảo mới nhất bỏ 2 điều kiện đấy thì chúng ta cân nhắc thêm. Tức là thu hồi đất trong các dự án, khoản a có nói là sử dụng vốn đầu tư công và khoản b là thuộc trường hợp đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất. Trước đây ta quy định thế, bây giờ ta bỏ 2 điều này thì cũng cân nhắc để phòng ngừa thu hồi tràn lan, nhất là đầu tư công, các dự án có đấu giá cũng như đấu thầu dự án. Chỗ này nên cân nhắc".
Ông HOÀNG THANH TÙNG - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khẳng định Luật: “Tôi thấy chỗ này chưa đúng với tinh thần Trung ương, nhất là những vấn đề dự án thương mại mà chúng ta lại đặt vấn đề vì bất kể lý do 80% hay bao nhiêu, v.v. mà chúng ta nói là Nhà nước thu hồi đất thì phải giải nghĩa, nó có phù hợp với Hiến pháp hay không, nó có phù hợp với tinh thần của Trung ương hay không, nó có phù hợp với tính thị trường của nền kinh tế hay không và nhà nước như vậy can thiệp có quá sâu vào quan hệ dân sự, thương mại hay không. Nếu như thế thì liệu có giải quyết được tình trạng khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai, đặc biệt trong vấn đề thu hồi đất là vấn đề rất bức xúc".
Về vấn đề này, theo chủ nhiệm uỷ ban tài chính ngân sách Nguyễn Phú Cường quy định như vậy là không hợp lý, bởi vì chưa có bồi thường thì làm sao có quyết định thu hồi đất, mà chưa có quyết định thu hồi đất làm sao có cơ quan nào vào để đo đạc, để lên phương án bồi thường.
Ông NGUYỄN PHÚ CƯỜNG - Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội: “Ở đây các trường hợp trong đó khoản đ là “có tối thiểu 80% người bị thu hồi đất đồng ý phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư". Tôi cho rằng khoản này cũng không được trong thực tế . mình đặt ra là có tối thiểu 80% người bị thu hồi đất đồng ý với phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là không có xảy ra trong thực tế, mới có chủ trương, chưa làm được cho nên không ai mình xác định được 80% đồng ý".
Giải trình thêm tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, Dự án Luật đã quy định trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tuy nhiên rất khó để đưa điều kiện, tiêu chí toàn diện về vấn đề này.
Ông TRẦN HỒNG HÀ - Bộ trường Bộ tài Nguyên và Môi trường: “Khi nói đến các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng để ban hành theo tiêu chí thì điều này báo cáo với Quốc hội hiện nay chúng tôi đang áp dụng cả 2, một mặt là những gì có thể lượng hóa được thì đưa ra tiêu chí, điều kiện, còn những gì không thì tạm thời liệt kê. Chúng tôi biết phương pháp liệt kê cũng chưa thỏa đáng. Chế định thế nào để hiểu vấn đề lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng thì cần phải tiếp tục nghiên cứu để đảm bảo nội hàm này rõ hơn".
Cũng theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, vấn đề liên quan đến thu hồi đất sẽ sử dụng ngân sách của nhà nước để thu hồi, quy hoạch, từ đấy tạo ra những giá trị đất đai tăng lên và phát triển theo các hướng tuyến, theo công thức TOD ở các nút giao thông để phát triển đô thị, lấy nguồn lực đất đai này để phát triển tiếp tục hạ tầng giao thông.
