Trong 20 năm qua, cùng với quá trình đổi mới kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế, nhận thức của hệ thống chính trị và người dân về hợp tác xã kiểu mới được nâng lên, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội và chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong đó, nổi bật nhất là sự thay đổi mô hình hợp tác xã (HTX) kém hiệu quả sang mô hình hợp HTX tự chủ, tự chịu tráchêm
PHÁT HUY SỨC MẠNH CỦA KINH TẾ TẬP THỂ, HỢP TÁC XÃ
Trong 20 năm qua, cùng với quá trình đổi mới kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế, nhận thức của hệ thống chính trị và người dân về hợp tác xã kiểu mới được nâng lên, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội và chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong đó, nổi bật nhất là sự thay đổi mô hình hợp tác xã (HTX) kém hiệu quả sang mô hình HTX tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Nhờ đó, đã xuất hiện thêm nhiều mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã hoạt động hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập, xóa đói, giảm nghèo, góp phần xây dựng nông thôn mới, bảo đảm an sinh, an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Trồng dâu nuôi tằm, trồng rau sạch là những mô hình HTX được người dân tại nhiều địa phương lựa chọn để nâng cao hiệu quả và thu nhập hàng tháng.
Chị HÀ HỒNG LĨNH, Thôn Sông Hồng, xã Xuân Ái, Huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái: “Hiện nay đối với HTX đã thành lập được 3 năm rồi, tất cả có 40 thành viên đang nuôi tằm, các hộ trong HTX có khoảng 7 hộ nghèo, đến nay đã thoát nghèo hết rồi”
Ông TRẦN VĂN TUẤN, Giám đốc Hợp tác xã Chử Tâm, xã Văn Đức, Huyện Gia Lâm, Hà Nội: “HTX Chử Tâm đang có những bước đi gần như là vững chắc. Cái đấy là sự đoàn kết, cái thứ 2 là sự nhất trí đối với từng thành viên và nêu cao được tinh thần của từng thành viên nhận nhiệm vụ làm, đây là những cái cốt lõi nhất để HTX tồn tại được.”
Đây chỉ là 2 trong số rất nhiều mô hình HTX trên cả nước, cho thấy kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX đã và đang trở thành thành phần kinh tế quan trọng. Những kết quả tích cực được thể hiện qua những con số: trên 27.000 hợp tác xã, gần 6 triệu thành viên, tạo việc làm cho khoảng 1 triệu lao động, doanh thu bình quân đạt 4,3 tỷ đồng/hợp tác xã, và lợi nhuận bình quân đạt 314 triệu đồng/hợp tác xã.
Ông LÊ ĐỨC THỊNH, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn: “Gần đây do nhu cầu khách quan của phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt trong phát triển nông nghiệp với định hướng nền nông nghiệp đa dạng, bền vững, thích hợp đa giá trị, lấy chất lượng làm trọng tâm, giá trị gia tăng làm mục tiêu phấn đấu thì vai trò của HTX đã bắt đầu được thể hiện rất tốt.”
Do đó, tại Hội nghị toàn quốc tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết 13-NQ/TW về Kinh tế tập thể và tổng kết 10 năm thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012, Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẳng định, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển mạnh mẽ, sản xuất hàng hóa phi tiêu chuẩn không có chỗ đứng, không có khả năng cạnh tranh và không thể tồn tại. Chính vì vậy, hợp tác là con đường tất yếu để cùng phát triển.
Ông NGUYỄN CHÍ DŨNG, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư: “Thời gian tới, bối cảnh mới đặt ra nhiều cơ hội, cũng như thách thức cho khu vực kinh tế HTX. Với những tín hiệu mới đang tác động tích cực tới phong trào HTX, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự vào cuộc của các Bộ, ngành, địa phương và nỗ lực phấn đấu vươn lên của các HTX, chúng ta có thể tin tưởng phong trào HTX ở nước ta sẽ có bước phát triển đột phá, đi đầu trong thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị sản xuất hàng hóa, đặc biệt là khu vực nông thôn, nông nghiệp, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam.”
Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, trong lúc khó khăn, nông nghiệp vẫn là trụ đỡ của nền kinh tế. Do đó, phát triển HTX trong nông nghiệp là rất quan trọng, với tinh thần lấy nông dân làm trung tâm, nông thôn làm nền tảng, nông nghiệp làm động lực.
Thủ tướng Chính phủ PHẠM MINH CHÍNH: “Chúng ta thành lập và phát triển các HTX trong lĩnh vực nông nghiệp để khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, chia cắt, tự phát xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm, hướng đi là theo con đường chính ngạch, vào thị trường khó tính.”
Thủ tướng cũng đặc biệt lưu ý, cơ hội, dư địa, không gian, tiềm năng sản xuất, phát triển của kinh tế tập thể, HTX còn rất lớn, đặc biệt là HTX nông nghiệp. Do đó, Thủ tướng đã chỉ ra 8 nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện trong thời gian tới.
CẦN NHIỀU ĐỘNG LỰC ĐỂ KINH TẾ TẬP THỂ, HỢP TÁC XÃ BỨT PHÁ
Nhiều ý kiến cho rằng, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã vẫn chưa phát huy được hết tiềm năng, lợi thế, chưa thực sự trở thành nền tảng của nền kinh tế. Thống kê cho thấy, trong 20 năm qua, tốc độ tăng trưởng khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã đạt thấp, chỉ bằng khoảng 1/2 tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế; Đóng góp của kinh tế tập thể, hợp tác xã vào GDP cả nước giảm liên tục từ 8,06% năm 2001 xuống còn 3,62% năm 2020. Chính vì thế, cần tạo nhiều động lực cũng như cơ chế để thúc đẩy phong trào kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển hơn nữa trong thời gian tới.
Nhấn mạnh đến vai trò của kinh tế tập thể, HTX trong tình hình mới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định kinh tế tập thể, hợp tác xã là công cụ, giải pháp quan trọng để thực hiện các mục tiêu cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển nông nghiệp, nông thôn. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định sắp tới sẽ trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết về phát triển HTX nông nghiệp, nhằm đẩy mạnh kinh tế tập thể trong đó có HTX và tổ hợp tác.
Ông LÊ MINH HOAN, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn: “Nhiều nền nông nghiệp phát triển đều quan tâm đầu tư vào HTX nông nghiệp. Nhiều ý kiến cho rằng, HTX hay không có gì cả. Sức mạnh của mua chung, bán chung giúp tối ưu hóa chi phí đầu vào, giảm thiểu thất thoát, chia sẻ rủi ro mùa vụ. Tôi đề nghị chúng ta cùng quan tâm nhiều hơn đến HTX, một thiết chế trong cấu trúc kinh tế xã hội nông thôn, xác định HTX là trung tâm để triển khai các chương trình mục tiêu phát triển nông nghiệp, nông thôn, nông dân.”
Ở góc độ chuyên gia, nhiều ý kiến cho rằng, cần đẩy mạnh các cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tập thể, HTX, cũng như sửa đổi các quy định nhằm nâng cao khả năng huy động vốn, tạo động lực cho khu vực kinh tế này phát triển.
TS.NGUYỄN ĐÌNH CUNG, Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM): “Phải có một hệ thống cơ quan hoặc một cơ quan chuyên trách làm chính sách đối với HTX, đánh giá về HTX và bảo vệ lợi ích cho HTX. Chúng ta nhận thấy hiện nay so với hệ thống chính sách đối với doanh nghiệp thì hệ thống chính sách HTX cực kỳ thiếu, cực kỳ yếu, gần như không có ai thực sự hỗ trợ.”
TS.VÕ TRÍ THÀNH, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh: “Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 105 và gần đây là Chương trình hỗ trợ phục hồi phát triển kinh tế trong đó, khi nói hỗ trợ doanh nghiệp thì bao gồm cả doanh nghiệp, kinh tế tập thể, HTX và hộ gia đình. Đặc biệt đối với HTX, liên quan đến tín dụng phải tăng cường để có những điều chỉnh thích hợp, có các tổ chức tín dụng, tổ chức tín dụng vi mô, HTX tín dụng để cung cấp vốn cho HTX tốt hơn."
Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng lưu ý đến việc xóa bỏ các rào cản, điểm nghẽn; tạo môi trường thể chế, chính sách thuận lợi; thúc đẩy phát triển mạnh mẽ để khu vực này tương xứng với vị trí, vai trò và tiềm năng sẵn có.
ĐỀ XUẤT BAN HÀNH LUẬT KIỂM TOÁN RIÊNG CHO KHU VỰC KINH TẾ TẬP THỂ, HỢP TÁC XÃ
Trên thực tế, chính sách hỗ trợ của Nhà nước riêng cho khu vực kinh tế tập thể, HTX đã bước đầu được triển khai thông qua Chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã giai đoạn 2015-2020 và 2021-2025, các Đề án xây dựng các mô hình thí điểm HTX kiểu mới. Tuy nhiên sau nhiều năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW và thi hành Luật Hợp tác xã đã bộc lộ nhiều hạn chế và cần có những đề xuất cụ thể hơn. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, Truyền hình Quốc hội Việt Nam đã có trao đổi với Ông Đặng Văn Thanh - Cục Phó Cục phát triển Hợp tác xã, Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Phóng viên: Dù có những thành quả nhất định nhưng kinh tế tập thể, HTX được cho là chưa phát huy được hết tiềm năng, và nhiều ý kiến cho rằng, nhận thức, cách làm, nguồn lực là những yếu tố nền tảng, quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?
Ông ĐẶNG VĂN THANH, Cục Phó Cục phát triển Hợp tác xã, Bộ Kế hoạch và Đầu tư: "Qua đánh giá 20 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW chúng tôi thấy rằng khu vực kinh tế tập thể đóng góp vào GDP ngày một giảm. Năm 2003 khu vực kinh tế tập thể, khu vực HTX thu hút khoảng 10 triệu thành viên nhưng đến bây giờ chỉ thu hút khoảng 5,7 triệu thành viên. Tiếp theo đó về thu nhập bình quân lao động trong HTX so với các lao động trong doanh nghiệp, qua số liệu thống kê giá trị lao động trong HTX chỉ bằng 1/2 giá trị lao động trong khu vực doanh nghiệp. Đó là các chỉ tiêu về vĩ mô mà chúng tôi nghĩ rằng khu vực kinh tế tập thể, HTX chưa phát triển tương xứng với cả tiềm năng, lợi thế của đất nước đó là quy mô về thành viên, quy mô về lao động và về giá trị.”
Phóng viên: Vậy thời gian tới sẽ cần có những định hướng, giải pháp gì để phát triển kinh tế tập thể, HTX phù hợp với tình hình thực tế và xu hướng phát triển mới?
Ông ĐẶNG VĂN THANH, Cục Phó Cục phát triển Hợp tác xã, Bộ Kế hoạch và Đầu tư: “Qua việc tổng kết Nghị quyết và tổng kết Luật chúng tôi mong muốn làm sao khu vực kinh tế tập thể HTX phát triển mạnh mạnh hơn nữa. Chúng tôi cũng đang có dự kiến trình lên cấp trên thay thế Nghị quyết số 13-NQ/TW và tiếp theo đó sửa đổi một số điều của Luật Hợp tác xã hoặc thay thế hoàn toàn Luật Hợp tác xã năm 2012 với các mục đích, mục đích đầu tiên là đông thành viên. Ví dụ như ở Hà Lan họ chỉ có 17 triệu dân thôi nhưng số lượng thành viên của HTX lên đến 30 triệu thành viên. Các nước phát triển như Canada và Mỹ theo số liệu khảo thí thì cứ 4 người thì có 1 người tham gia vào hợp tác xã. Và một trong những quy định quan trọng nhất cho phát triển HTX, đó là phải làm trong sạch, rõ ràng HTX phát triển như thế nào. Qua nghiên cứu các luật trên thế giới thì thấy các nước phát triển đều có Luật Kiểm toán riêng cho khu vực HTX. Trong khi đó, ở nước ta, đã 20 năm từ ngày ra Nghị quyết và 3 lần ban hành Luật thì đều chưa làm rõ được kiểm toán trong HTX.”
Phóng viên: Cảm ơn ông đã tham gia chương trình!
