Khu dự trữ sinh quyển Cát Bà vốn nổi danh bởi những giá trị di sản thiên nhiên đặc hữu, hiếm có. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết nơi đây từng là vành đai bảo vệ đất liền trong các cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Đặc biệt, hệ thống hang động phân bố quanh khu vực vườn Quốc gia Cát Bà đã được Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện đảo tận dụng làm các căn cứ địa bí mật. Điển hình như Hang Quân Y – nơi từng là bệnh viện dã chiến của bộ đội ta và hiện giờ vẫn còn giữ lại được gần như nguyên vẹn sau 60 năm kể từ ngày xây dựng.
Nằm giữa lưng chừng núi, trên trục đường xuyên đảo, cách Thị trấn Cát Bà khoảng 7km, Hang Hùng Sơn tên chàng trai đảo Cát đã phò vua đánh giặc Ân trong truyền thuyết là cái tên mà người dân đảo Cát Bà vẫn dùng để gọi địa điểm này. Cái tên Hang Quân Y được sử dụng khi nơi đây trở thành bệnh viện dã chiến, chữa trị cho thương binh trong cuộc chiến tranh chống Mỹ ác liệt của nhân dân ta giai đoạn 1963 – 1965.
Theo lời kể của cụ Vũ Đình Khôi, một trong những nhân chứng hiếm hoi còn lại của thời kì đó, nhằm đối phó với chiến tranh phá hoại của Mỹ, quân và dân trên đảo Cát Bà đã dựa vào khoảng trống tự nhiên của hang động có sẵn, xây dựng một bệnh viện dã chiến trong lòng núi đá vôi này làm nơi trú ẩn, tránh bom, đạn của các xã, thị trấn xung quanh. Mặc dù là được xây dựng trong hang động nhưng kết cấu bệnh viện cũng được chia thành 3 tầng riêng biệt và chia thành 17 phòng lớn nhỏ với tổng diện tích khoảng 2.000m2. Đặc biệt, dù là bệnh viện tạm thời nhưng nơi đây cũng có đầy đủ các phòng chức năng như phòng mổ, phòng điều trị, phòng dưỡng bệnh... đáp ứng được nhiều yêu cầu chữa trị cùng lúc.
Sau khi chiến tranh chống Mỹ kết thúc, bệnh viện dã chiến đặc biệt đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử và toàn bộ thiết bị chuyên dụng đã được chuyển đi ngay. Tuy nhiên, toàn bộ cấu trúc bên trong hang Quân y vẫn còn gần như nguyên vẹn tới ngày nay, gợi lại không khí sôi động, khẩn trương quyết thắng của quân và dân ta trong những ngày đánh Mỹ. Với ý nghĩa lịch sử và cấu trúc đặc biệt, nơi đây chính là địa chỉ giáo dục truyền thống lịch sử độc đáo đối với thế hệ trẻ, và cũng là một điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước trong hành trình khám phá quần đảo Cát Bà.
