Tại Pháp lệnh vừa được công bố, hành vi ghi âm, ghi hình tại các phiên toà khi chưa được phép sẽ bị cấm. Bởi hành vi này được cho là gây cản trở hoạt động xét xử, ảnh hưởng đến quyền của những người tham gia vào phiên toà.
Thời gian gần đây, nhiều phiên xét xử tại toà án, hàng trăm facebooker, youtuber, streamer rầm rộ quay phim, chụp hình, livestream. Điều này, làm mất đi sự tôn nghiêm của toà án, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền riêng tư. Nhất là tại những phiên xét xử các vụ án hành chính, dân sự thì việc bị phanh phui đời tư cá nhân của các bên liên quan trên mạng xã hội là điều không ai muốn.
Ông NGUYỄN HOÀ BÌNH, Chánh án Toà án nhân dân tối cao: “Toà xử mà cũng livestream đưa hết lên mạng, không được phép của người dân, của người tham gia phiên toà và chủ toạ phiên toà là vi phạm quyền con người, quyền nhân thân. Kể cả trong vụ án hình sự cũng vậy, không chỉ có bị can, bị cáo là những người bị hạn chế về quyền con người, tham gia vụ án hình sự còn có những người khác, bị hại, người làm chứng, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, người ta cũng có quyền bảo vệ bí mật tài sản của người ta.”
Theo quy định mới thì mọi hành vi tự ý ghi âm, ghi hình tại phiên tòa đều bị cấm. Báo chí có quyền cung cấp thông tin đến độc giả còn người dân cũng có quyền tiếp cận thông tin nhưng tự do báo chí hay tiếp cận thông tin đều phải nằm trong khuôn khổ pháp luật. Việc thực hiện quyền của cá nhân, tổ chức này nhưng lại làm ảnh hưởng đến quyền của cá nhân, tổ chức khác là điều pháp luật không cho phép.
Luật sư, TS PHẠM HUỲNH CÔNG, Nguyên Kiểm sát viên, Viện kiểm sát nhân dân tối cao: “Tất cả những sự việc diễn ra trong vụ án đâu phải mang toàn bộ bức tranh có tính tiến bộ của xã hội, ở đó có những chuyện không đẹp, không sạch, không văn hoá. Chúng ta mang tất cả cái đó lên trên mạng xã hội thì văn hoá đất nước là cái gì, văn hoá xét xử của phiên toà là gì, và trách nhiệm của chúng ta đến đâu.”
Nhiều nước trên thế giới, việc ghi hình dưới mọi hình thức, bao gồm cả livestream đều bị cấm nếu chưa được cho phép. Ngay cả việc phát trực tuyến phiên xử cũng phải có chỉ định theo tính chất vụ án. Người xem trực tuyến cũng bị cấm tải xuống hoặc ghi lại video dưới bất kỳ hình thức nào, dù là toàn bộ hay một phần, dù chỉ có hình ảnh hay âm thanh. Điều này cho thấy, hoạt động tư pháp tại Việt Nam đang theo hướng tiếp cận với thông lệ quốc tế chứ không hề có chuyện cấm cản báo chí, luật sư hay xét xử không công khai, minh bạch. Ở một góc độ rộng hơn thì pháp lệnh xử phạt này còn mang ý nghĩa quan trọng hơn đó là đảm bảo quyền con người.
TS NGUYỄN CHÍ CÔNG, Vụ trưởng Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, Toà án nhân dân tối cao: “Đối với chủ toạ phiên toà không phải được trao quyền quyết định cho ghi âm, ghi hình hay không cho mà trên cơ sở quy định của pháp luật. Trong những vụ án phải xét xử bí mật, vụ án cần bảo đảm bí mật thông tin, bí mật hình ảnh, đời tư của các bên đương sự, bí mật kinh doanh v.v... trong những trường hợp như thế đương nhiên chủ toạ không cho phép các đương sự cũng như các cơ quan, các nhà báo vào thực hiện các hoạt động ghi âm, ghi hình.”
Mục tiêu tối thượng khi tổ chức một phiên tòa là hướng đến một bản án đúng pháp luật, công tâm, tâm phục, khẩu phục, chứ không phải phiên tòa trở thành dịp để truyền thông. Việc quay phim, chụp ảnh, ghi âm tự do, tràn lan, vô tổ chức sẽ làm mất đi sự tôn nghiêm của toà án, ảnh hưởng nghiêm trọng quyền riêng tư. Vì vậy, quy định ghi âm, ghi hình tại phiên toà cần có sự cho phép của chủ toạ và những người tham gia tố tụng là điều cần thiết, văn minh.
