Nằm ở khu vực Trung Âu, Thụy Sĩ là quốc gia theo chế độ cộng hòa với mô hình nhà nước liên bang. Cấu trúc nhà nước liên bang được phân thành ba cấp gồm: Chính quyền liên bang (confederation), chính quyền bang (canton) và chính quyền xã (commune).
Nghị viện liên bang (Federal Assembly) là cơ quan lập pháp tối cao của Thụy Sĩ, hoạt động theo mô hình lưỡng viện, gồm Hội đồng Nhà nước (Council of States) tức Thượng viện và Hội đồng Quốc gia (National Council) tức Hạ viện, có vị thế ngang nhau.
Hạ viện gồm 200 nghị sỹ, được nhân dân bầu trực tiếp theo hệ thống bầu cử đại diện tỷ lệ, với nhiệm kỳ 4 năm. Số nghị sỹ được bầu từ mỗi bang tỷ lệ thuận với số dân của bang đó và mỗi bang phải có ít nhất một đại biểu. Bất kỳ công dân Thụy Sĩ nào có tư cách bỏ phiếu đều có thể được bầu vào Hạ viện.
Thượng viện là cơ quan đại diện cho 26 bang tại Liên bang, gồm 46 nghị sỹ được bầu trực tiếp từ các bang theo quy định của từng bang với nhiệm kỳ 3 hoặc 4 năm. Các thành viên của Hạ viện và Thượng viện không được đồng thời là thành viên của bất kỳ cơ quan nào khác. Thành viên Nghị viện không được bỏ phiếu theo chỉ định và phải công khai quan hệ với các nhóm lợi ích.
HỆ THỐNG CÁC ỦY BAN
Ủy ban là một nhóm các nghị sỹ được hình thành từ thành viên Nghị viện. Nhiệm vụ chính của ủy ban là nghiên cứu, thảo luận về những vấn đề mà nghị viện giao, trước khi những vấn đề này được đưa ra tranh luận tại các phiên họp của mỗi viện. Ngoài ra, ủy ban còn có nhiệm vụ theo dõi các vấn đề chính trị - xã hội nằm trong phạm vi trách nhiệm và chuyên môn của mình, để đưa ra những phản ứng kịp thời. Để thực hiện nhiệm vụ, các ủy ban phải có quyền được thông tin, quyền yêu cầu xem xét các tài liệu, quyền hạn trong tiến hành điều tra. Ngoài ra, các thành viên của Nghị viện Liên bang có thể thành lập các nhóm nghị viện riêng.
Hiện Nghị viện Thụy Sĩ có tổng cộng 23 ủy ban. Trong đó Hạ viện có 12 ủy ban thường trực (bao gồm 9 ủy ban chuyên môn, 2 ủy ban giám sát và 1 ủy ban miễn trừ), Thượng viện có 11 ủy ban thường trực (bao gồm 9 ủy ban chuyên môn, 2 ủy ban giám sát).
Ngoài 23 ủy ban này, các ủy ban phối hợp chung đặc biệt cũng có thể được thành lập trong trường hợp cần thiết để thảo luận về một vấn đề cụ thể nào đó.
Mỗi ủy ban thường trực của Hạ viện thường bao gồm 25 thành viên, và của Thượng viện là 13 thành viên.
CÁC KỲ HỌP
Mỗi năm, Nghị viện Thụy Sĩ họp 4 kỳ, mỗi kỳ kéo dài khoảng 3 tuần. Kỳ họp mùa xuân diễn ra vào tháng 3, kỳ họp mùa hè vào tháng 6, kỳ họp mùa thu vào tháng 9 và kỳ họp mùa đông vào tháng 11/12. Trong trường hợp cần thiết, Nghị viện có thể triệu tập phiên họp bất thường. Mỗi viện cũng có thể tự mình quyết định xem có cần tổ chức một phiên họp đặc biệt hay không. Ngoài ra, một phần tư tổng số đại biểu của bất kỳ viện nào cũng có quyền yêu cầu hai viện tổ chức kỳ họp bất thường. Phiên họp của mỗi viện được tiến hành riêng biệt. Quyết định của Nghị viện phải nhận được sự đồng ý của cả hai viện.
Hai viện tiến hành các phiên họp chung với tư cách là Nghị viện Liên bang hợp nhất, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hạ viện để tiến hành bầu nhân sự; giải quyết các bất đồng về thẩm quyền giữa các cơ quan liên bang cao nhất; quyết định ân xá; trong trường hợp đặc biệt và để nghe thông điệp của Hội đồng Liên bang. Các cuộc họp của hai viện phải công khai, trừ một số trường hợp do luật định.
CƠ QUAN GIÚP VIỆC CỦA NGHỊ VIỆN LIÊN BANG
Với 4 kỳ họp mỗi năm, hơn 6.000 phiên họp ủy ban và xem xét, nghiên cứu hàng trăm dự luật – đây là một khối lượng công việc khổng lồ của 246 thành viên Nghị viện Thụy Sĩ. Và để mọi việc diễn ra nhịp nhàng, trơn trụ, Nghị viện Thụy Sỹ có một cơ quan giúp việc do Tổng thư ký Nghị viện phụ trách. Hàng ngày, khoảng 250 nhân viên của cơ quan này có nhiệm vụ lên kế hoạch và tổ chức các cuộc họp Nghị viện và các ủy ban, bảo đảm các công việc thư ký, xây dựng báo cáo, thực hiện công tác dịch thuật, tìm tài liệu, sắp xếp và lưu trữ các hồ sơ. Nhìn chung họ có nhiệm vụ trợ giúp về kỹ thuật cho các nghị sỹ.
Vì Thụy Sỹ là quốc gia có nhiều ngôn ngữ chính thức nên cơ quan giúp việc của Nghị viện cũng là một cơ quan đa ngôn ngữ. Phần lớn đội ngũ chuyên viên tại đây đều là các chuyên gia trong một lĩnh vực nào đó và phải có sự linh hoạt cao độ.
Một trong các bộ phận quan trọng của cơ quan giúp việc Nghị viện là Trung tâm tư liệu. Trung tâm này được trang bị hệ thống tin học hiện đại bậc nhất thế giới, cho phép đưa lên mạng Internet gần như tức thời toàn bộ nội dung các cuộc tranh luận. Ngoài ra, trung tâm còn có nhiệm vụ cung cấp tư liệu cho các nghị sỹ, hỗ trợ quản lý trang web của Nghị viện với khoảng 3.500 lần truy cập mỗi ngày.
Bên cạnh đó, còn có một bộ phận quan trọng không kém là nhân viên hỗ trợ trong các tình huống khẩn cấp như: sao tài liệu, liên lạc với các nghị sỹ và chăm sóc tòa nhà nghị viện trong những tình huống khác nhau chẳng hạn như đón tiếp các đoàn khách ngoại giao hoặc các nguyên thủ quốc gia.
HÌNH THỨC BỎ PHIẾU
Tại Thụy Sĩ, cử tri có thể đi bỏ phiếu theo 3 hình thức đó là: Bỏ phiếu trực tiếp tại các điểm bỏ phiếu, bỏ phiếu qua đường bưu điện và bỏ phiếu thông qua mạng Internet (tức bỏ phiếu điện tử). Hiện có 4 bang tại Thụy Sĩ triển khai hình thức bỏ phiếu điện tử cho tất cả công dân, trong khi các bang khác chỉ cung cấp dịch vụ này cho công dân Thụy Sĩ ở nước ngoài. Trong bối cảnh đó, chính quyền liên bang đã triển khai nhiều biện pháp nhằm cung cấp một cơ sở pháp lý để đảm bảo việc bỏ phiếu điện tử diễn ra thuận tiện, an toàn.
Ông ANDRE SIMONAZZI, Người phát ngôn Hội đồng Liên bang: Bỏ phiếu điện tử sẽ giúp các cử tri dễ dàng kiểm tra họ đã bỏ phiếu hay chưa và lá phiếu của họ có hợp lệ hay không. Bên cạnh đó, các cơ quan liên quan cũng dễ dàng kiểm soát quá trình bỏ phiếu, từ đó cải thiện mức độ minh bạch trong bầu cử.
DÂN CHỦ TRỰC TIẾP
Dân chủ trực tiếp là đặc trưng quan trọng nhất trong hệ thống chính trị Thụy Sĩ. Người dân Thụy Sĩ được Hiến pháp liên bang quy định là chủ nhân của đất nước và là chủ thể chính trị cao nhất. Cho đến nay, chưa có một nhà nước nào trên thế giới có số lượng các cuộc trưng cầu ý dân ở cấp quốc gia nhiều như Thụy Sĩ. Với các công cụ của dân chủ trực tiếp bao gồm trưng cầu ý dân và sáng quyền nhân dân, người dân đã tác động đáng kể đến toàn bộ hệ thống chính trị của đất nước.
TRƯNG CẦU Ý DÂN
Những vấn đề bắt buộc phải đưa ra để nhân dân và các bang biểu quyết thông qua cuộc trưng cầu ý dân bao gồm: sửa đổi Hiến pháp; việc gia nhập các tổ chức an ninh chung hoặc gia nhập các cộng đồng siêu quốc gia; các đạo luật liên bang được tuyên bố khẩn cấp nhưng chưa có cơ sở hiến định. Để cuộc trưng cầu dân ý có hiệu lực, kết quả trưng cầu phải đạt được đa số kép, theo đó phải được đa số phiếu hợp lệ ủng hộ trong nước và đa số các bang mà ở đó người dân có quyền biểu quyết chấp thuận.
Về trưng cầu ý dân tùy chọn, các vấn đề có thể được đưa ra trưng cầu ý dân bao gồm: Luật Liên bang; Luật khẩn cấp liên bang có hiệu lực quá một năm; Nghị định liên bang mà Hiến pháp hoặc luật yêu cầu và một số điều ước quốc tế.
Điều kiện tiến hành trưng cầu ý dân tùy chọn là phải có sự ủng hộ của 50.000 cử tri hoặc của 8 tiểu bang trở lên. Danh sách chữ ký hợp lệ của cử tri phải được đệ trình trong thời hạn 100 ngày sau khi công bố đạo luật hoặc văn bản có liên quan.
Khác với trưng cầu ý dân bắt buộc, trưng cầu ý dân tùy chọn không cần đa số kép mà chỉ cần có đa số người dân yêu cầu bãi bỏ thì đạo luật liên quan sẽ không có hiệu lực pháp luật. Trên thực tế, hầu hết các đạo luật đưa ra trưng cầu dân ý đều bị bác bỏ, và vũ khí trưng cầu ý dân ở Thụy Sĩ hoàn toàn sắc bén.
SÁNG QUYỀN NHÂN DÂN (Citizens’ Initiative)
Sáng quyền nhân dân (hay còn gọi là Citizens’ Initiative tức sáng kiến do người dân đưa ra) cho phép người dân tham gia trực tiếp vào quá trình đưa ra các quyết sách. Ở một số quốc gia, người dân thậm chí có thể tự mình đề xuất các sáng kiến luật, liên quan đến mọi lĩnh vực của đời sống, từ việc giới hạn tốc độ của các phương tiện tham gia giao thông, hay cắt giảm phát thải khí nhà kính, cho đến những cải cách trong hệ thống giáo dục.
Vậy quá trình này diễn ra như thế nào?
Tại Thụy Sĩ, bất cứ người dân nào đều có thể đề xuất sáng kiến yêu cầu tiến hành một cuộc trưng cầu ý dân về việc sửa đổi toàn bộ hay một phần của Hiến pháp theo mong muốn của mình. Điều kiện để sáng kiến này được đưa ra trưng cầu ý dân là phải thu thập được tối thiểu 100.000 chữ ký ủng hộ của cử tri trong thời hạn 18 tháng.
Ông GEORG LUTZ, Nhà phân tích chính trị: Ưu điểm lớn nhất của quá trình này là trao quyền cho cử tri Thụy Sỹ tham gia nhiều hơn nữa vào quá trình đưa ra các quyết sách. Nhiều lần trong 1 năm, người dân có thể đề xuất các sáng kiến luật. Đây không chỉ là sự đồng hành cùng các nghị sĩ, các nhà lãnh đạo đất nước mà còn thể sự quan tâm của nhân dân đến hệ thống chính trị quốc gia.
Sáng quyền nhân dân có thể chỉ là những đề xuất chung hoặc trong phần lớn các trường hợp là một văn bản được biên soạn kỹ lưỡng mà những từ ngữ trong văn bản có thể không bị Nghị viện và Chính phủ sửa đổi. Một sáng kiến trái với ý chí của các cơ quan nhà nước cũng có thể được đệ trình. Nếu sáng kiến này thu thập được đủ số lượng chữ ký ủng hộ cần thiết, Nghị viện và Chính phủ phải thảo luận về nội dung của sáng kiến dù muốn hay không. Sau đó, sáng kiến này sẽ được đưa ra trưng cầu ý dân.
Tuy nhiên, trên thực tế, phần lớn các sáng kiến do người dân đề xuất đều thất bại trong các cuộc trưng cầu ý dân, do không có được sự ủng hộ của đa số cử tri cũng như đa số các tiểu bang. Điều kiện kép về đa số này đã trở thành các rào cản lớn trong thực hiện sáng quyền nhân dân. Mặc dù vậy, trên thực tế cũng có một số thay đổi chính trị cơ bản nhờ sáng quyền nhân dân, chẳng hạn như thay đổi liên quan đến bảo hiểm hưu trí nhà nước hoặc quy định về bầu cử đại diện tỷ lệ. Do đó, Thụy Sĩ vẫn được đánh giá là một trong những nhà nước mà dân chủ trực tiếp được áp dụng nhiều nhất trong tất cả các nền dân chủ trên thế giới.
Ông GEORG LUTZ, Nhà phân tích chính trị: Thụy Sĩ là một nhà nước mà ở đó dân chủ trực tiếp đóng vai trò quan trọng trong quá trình đưa ra quyết sách ở cấp độ quốc gia, khi các cuộc bỏ phiếu về các vấn đề của đất nước định hình các chương trình nghị sự chính trị ở mức độ cao. Điều này khiến quá trình đưa ra quyết sách trở nên khó đoán định hơn, bởi vì quyết định cuối cùng luôn thuộc về người dân.
Có thể khẳng định, dân chủ trực tiếp đã trở thành bản sắc của đất nước Thụy Sĩ, giúp liên kết mọi người dân thuộc mọi ngôn ngữ, tôn giáo và sắc tộc lại với nhau.
Bên cạnh đó, việc áp dụng hiệu quả các công cụ của dân chủ trực tiếp còn tạo cơ hội cho người dân tham gia vào quá trình đưa ra quyết sách, giúp thúc đẩy các tầng lớp nhân dân thuộc các thế hệ khác nhau tham gia vào đời sống chính trị. Quá trình đối thoại sâu rộng trước khi tiến hành các cuộc trưng cầu ý dân và sự tham gia trực tiếp của người dân vào các quyết định giúp thúc đẩy sự hội nhập chính trị của người dân, đồng thời thúc đẩy một quy trình chính trị cởi mở và minh bạch.
TÒA NHÀ NGHỊ VIỆN THỤY SĨ
Tòa nhà Nghị viện Thụy Sĩ hay còn được biết đến với tên gọi Cung điện Liên bang là nơi đặt trụ sở của một trong những nền dân chủ hiện đại đầu tiên trên thế giới. Nằm ở thung lũng sông Aare, tòa nhà này là nơi các nghị sĩ làm việc để đại diện cho ý chí và nguyện vọng của cử tri cả nước.
Được khởi công xây dựng vào năm 1894 và chính thức khánh thành vào ngày 1/4/1902, công trình này là một trong những điểm nhấn kiến trúc của thủ đô Bern. 95% vật liệu được sử dụng để xây dựng công trình này có nguồn gốc từ Thụy Sĩ. Mục đích là để minh chứng cho sự đa dạng về văn hóa, vật chất của đất nước và người dân Thụy Sĩ. Trong hơn 100 năm tồn tại, tòa nhà Nghị viện đã trải qua 2 lần cải tảo toàn diện về mặt cấu trúc vào năm 2006 và 2008.
Tòa nhà bao gồm một sảnh trung tâm và hai cánh nhà phía Đông và phía Tây của các cơ quan chính phủ cùng một thư viện. Tòa nhà mang kiến trúc Phục Hưng, mặt tiền có 2 màu chủ đạo trắng và xanh, cùng những cổng vòm, cột trụ và mái vòm cao.
Trong hội trường mái vòm trung tâm có trưng bày nhiều tư liệu về lịch sử Thụy Sĩ và nhà nước Liên bang Thụy Sĩ. Vòm kính tượng trưng cho hình ảnh các lớp áo khoác của quân đội theo kiểu trật tự xuyên tâm trên cây thập tự Thụy Sĩ. Bốn cửa sổ vòm lớn khắc họa khung cảnh nhân dân Thụy Sĩ lao động, đại diện cho bốn vùng miền của đất nước. Những huy chương lớn trên mái vòm được khắc bởi cựu Hạ nghị sỹ Antonio Soldini, tượng trưng cho quân đội, giáo dục, sự công bằng và kiến thiết đất nước.
Phòng làm việc của Hạ viện (Hội đồng Quốc gia) được trang trí bằng một bức tranh tường cao 5 mét và rộng 12 mét, mô tả cánh đồng cỏ Rutli – nơi đánh dấu sự ra đời của Liên bang Thụy Sĩ. Bên trái và bên phải bức tranh tường là hai hình tượng ngồi, Gertrud Stauffacher và William Tell. Phòng làm việc của Thượng viện (Hội đồng Nhà nước) nổi bật với ba cửa sổ vòm cao và tấm bích họa do họa sĩ Albert Welti vẽ. Căn phòng này mang đậm nét truyền thống Thụy Sĩ.
Để tìm hiểu về công trình này, du khách có thể đăng kí tham gia tour khám phá tòa nhà Nghị viện Thụy Sĩ. Dịch vụ này được tổ chức vào hầu hết các thời gian trong ngày từ thứ Ba đến thứ Bảy, có sự hỗ trợ từ các hướng dẫn viên và được cung cấp bằng 4 ngôn ngữ gồm tiếng Anh, Pháp, Đức và Italia. Các tour khám phá này đều hoàn toàn miễn phí và kéo dài tối đa 60 phút. Mỗi tour phục vụ tối đa 50 khách tham quan. Khi tham gia tour, du khách sẽ cơ hội ghé thăm hội trường mái vòm, phòng làm việc của Hạ viện và Thượng viện, tìm hiểu về lịch sử của tòa nhà cũng như cách thức hoạt động của Nghị viện Thụy Sĩ./.