Mục tiêu rút ngắn thời gian đi làm thủ tục Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (còn gọi là sổ đỏ), từ 30 ngày làm việc xuống còn tối đa 20 ngày, vẫn chưa đạt được ở năm 2022. Mặc dù Chỉ thị 08 của Thủ tướng Chính phủ đã ban hành từ ngày 13/3/2018, yêu cầu thực hiện khi giải quyết thủ tục đăng ký đất đai, cấp sổ đỏ, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất.
Nỗi vất vả khi đi làm sổ đỏ vẫn chưa giảm được bao nhiêu, dù đã được ban hành thêm nhiều văn bản pháp quy từ Bộ, ngành, địa phương sau Luật Đất đai 2013. Tại Hà Nội, UBND thành phố cũng tiếp tục ban hành Kế hoạch 95 ngày 25/3/2022, cũng như Quyết định 26 ngày 14/6/2022 yêu cầu các đơn vị chức năng giảm thời gian cấp phép xây dựng, giải quyết các thủ tục liên quan đến đất đai, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất…để đẩy nhanh tiến độ. Theo đó, giao Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội nhanh chóng nghiên cứu, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất để cấp sổ đỏ, cấp quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất từ 30 ngày xuống còn tối đa 20 ngày. Thế nhưng, thực tế có đạt được mục tiêu này hay không, là cả một câu chuyện dài kỳ. Thậm chí, nhiều trường hợp người dân kiến nghị hàng chục năm trời, nhưng vẫn chưa được giải quyết, như phóng sự sau đây.
MUA ĐẤT 50 NĂM CHƯA ĐƯỢC LÀM SỔ ĐỎ
Các hộ dân ngõ 14 Ngọc Hà, phường Đội Cấn, quận Ba Đình mua lại nhà đất từ năm 1965 có giấy viết tay. Từ đó đến nay, những căn nhà này vẫn giữ nguyên hiện trạng như ban đầu và hoàn toàn đủ điều kiện được cấp sổ đỏ, nếu như không có đơn kiện của nhà hàng xóm là ông Trần Nguyên Nhị cho rằng đã lấn sang phần đất nhà ông này vào năm 1983.
Bà TRẦN THỊ BẢY, Ngõ 14 Ngọc Hà, phường Đội Cấn, quận Ba Đình, Hà Nội: “Đất đây tôi mua bằng tiền mà đến bây giờ là bao nhiêu năm?50 năm rồi không được cầm cái sổ đỏ. Mà những người ở xóm này như tôi 5 hộ mà ở giữa thì lại có sổ đỏ. 4 người ở 2 đầu thì không có, mà người ở giữa số nhà 40 thì lại có sổ đỏ. Tôi hỏi nguyên nhân tại sao?”
Bà NGUYỄN THỊ TÂM, Ngõ 14 Ngọc Hà, phường Đội Cấn, quận Ba Đình, Hà Nội: “Mấy chục năm trời nhà tôi, mẹ tôi ở từ năm 1966 mà đến nay là bao nhiêu năm mà đến khi mẹ tôi chết vẫn không có một sự trả lời rõ ràng giúp cho dân có được quyền lợi riêng tư mảnh đất mình ở bao nhiêu năm trời. Giấy tờ và những cái đóng tiền đất đai thì chúng tôi đã hoàn thành hết các nghĩa vụ, không thiếu một tháng nào, một năm nào cả”
Nhưng, suốt mấy chục năm qua, ông Nhị lại chưa thể chứng minh được những người hàng xóm đã lấn chiếm đất. Ngay Bằng khoán điền thổ cấp năm 1943 của ông Nhị và Bản đồ địa chính 1991 của Sở Tài nguyên, Môi trường và Nhà đất (lúc đó), cũng không trùng khớp ranh giới, mốc giới thửa đất. Thế nhưng, sau kiến nghị cách đây 13 năm của UBND phường Đội Cấn về thực tế này, coi như đã xong nhiệm vụ. Người dân vẫn dài cổ ngóng đợi sổ đỏ.
Ông PHẠM NGỌC VĂN, Bí thư Chi bộ 1 phường Đội Cấn, quận Ba Đình, Hà Nội: “Cái này vướng mắc ở giữa chủ đất tức là ông Năm Nhị với mấy hộ này khi làm nhà thì ông Năm Nhị cho là các hộ này lấn chiếm và yêu cầu chồng cho ít tiền thì mới ký giấy cho làm. Chúng tôi thì cũng đứng về nguyện của người dân là có an cư thì mới lạc nghiệp, đã kiến nghị nhiều lần rồi chứ không phải là lần này, thì đề nghị các cơ quan chức năng phối hợp với các hộ gia đình chưa được cấp sổ đỏ, với phường và quận làm sao để nguyện vọng của nhân dân là được cấp sổ đỏ, quyền sử dụng đất để an cư lạc nghiệp. Chứ nhiều cụ đã ra đi rồi mà chưa làm được.”
Sau này, chỉ có nhà ông Nhị và bà Nguyễn Thị Lan Hương ở số nhà 40 là cháu ngoại của người đã bán đất cho những gia đình hàng xóm hiện nay, là được cấp sổ đỏ với thủ tục khá nhanh gọn, không phải đi lại giữa các cơ quan.
Bà NGUYỄN THỊ LAN HƯƠNG, Số nhà 40 ngõ 14 Ngọc Hà, phường Đội Cấn, quận Ba Đình, Hà Nội: “UBND phường người ta vào. Bọn em cũng làm đơn làm từ ra phường đề nghị cấp sổ đỏ thì mình xuất trình giấy tờ. Giấy tờ của mình chắc là từ thời ngày xưa cũng đủ để cho người ta cấp cho mình cái sổ đỏ thì là người ta gọi em ra phường là phát sổ đỏ cho nhà em. Thế thôi.”
Theo quy định của Luật Đất đai, đất có tranh chấp sẽ chưa được cấp sổ đỏ. Tuy nhiên, luật lại không quy định rõ thời hạn giải quyết, cũng như nghĩa vụ chứng minh của người khiếu kiện. Đây là vướng mắc khiến nhiều người không được cấp sổ đỏ, cho dù đã mua đất nửa thế kỷ và nay ở cái tuổi 75-80.
Ông NGUYỄN VĂN HƯNG, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường quận Ba Đình, Hà Nội: “Trên cơ sở nắm bắt được những nội dung vướng mắc của người dân thì quận Ba Đình đã chủ động báo cáo các cấp có thẩm quyền để xem xét tháo gỡ những trưởng hợp vướng mắc. Ở đây chủ yếu những trường hợp vướng mắc liên quan đến chính sách về quy hoach, về tranh chấp những vấn đề chưa thống nhất trong nội bộ gia đình, hoặc chưa thống nhất ranh giới với những hộ liền kề. Xuất phát từ nội dung đó thì quận luôn luôn chỉ đạo rà soát tổng hợp lại và báo cáo các sở ngành và cấp thẩm quyền để xem xét, tháo gỡ tạo thuận lợi cho người dân sử dụng đất trên địa bàn”
Hơn 4 năm trước, cán bộ địa chính phường Đội Cấn từng khuyên: Các hộ bị tố lấn chiếm đất, muốn làm được sổ đỏ thì phải thỏa thuận với gia đình ông Nhị và phải bồi thường phần đất đó. Còn bà Nguyễn Thị Ánh Hồng-Chủ tịch phường lúc đó, có trả lời báo chí: UBND phường sẽ đề nghị sở Tài nguyên và Môi trường làm rõ việc này và căn cứ theo đó, phường Đội Cấn sẽ xem xét, đề nghị cấp sổ đỏ cho 4 hộ dân.
Nhưng đến nay, vẫn không có hồi âm gì.
Người dân ở phường Đội Cấn, quận Ba Đình, Hà Nội sau 50 năm mua đất ở và từng chứng kiến Luật Đất đai 1980, Luật Đất đai 1993, Luật Đất đai 2003 và mới nhất là Luật Đất đai 2013, nhưng đến nay vẫn mòn mỏi chờ cuốn sổ đỏ. Đây chỉ là một ví dụ cụ thể. Còn bao gia đình ở 62 tỉnh-thành phố còn lại cũng mong mỏi tương tự. Ở đây, có phần trách nhiệm từ chính quyền cơ sở cho đến quản lý chuyên ngành về đất đai. Người dân vướng ở đâu, hồ sơ pháp lý, nguồn gốc đất đai và hiện trạng thực tế có sự vênh nhau, thì cơ quan chức năng mới đủ thẩm quyền phân xử theo văn bản pháp luật. Không nên đẩy nhiệm vụ đi chứng minh sai-đúng này cho người dân.
Ngày 14/6/2022, UBND TP. Hà Nội ban hành Quyết định số 26 sửa đổi Điều 12 của Quyết định 12 năm 2017 về hồ sơ, trình tự, thủ tục cấp giấy chứng nhận lần đầu cho cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng dân cư đang sử dụng đất và thay thế cho Quyết định số 24 ngày 15/10/2018. Về hồ sơ, người sử dụng đất cần chuẩn bị 1 bộ hồ sơ theo quy định tại UBND cấp xã hoặc Chi nhánh văn phòng đăng ký đất đai nơi có đất. Với người nộp hồ sơ để được cấp sổ đỏ lần đầu tại Chi nhánh văn phòng Đăng ký đất đai, thì trong thời hạn 1 ngày làm việc, Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai có trách nhiệm gửi hồ sơ đến UBND xã để lấy ý kiến xác nhận và công khai kết quả theo quy định.
HY VỌNG "ĐÒN BẨY MỚI" CẤP SỔ ĐỎ Ở HÀ NỘI
Theo Quyết định 26, UBND cấp xã trong thời hạn 8 ngày làm việc (trước đây là 10 ngày) phải xác nhận hiện trạng sử dụng đất so với nội dung kê khai đăng ký. Đồng thời, Niêm yết công khai kết quả kiểm tra hồ sơ, xác nhận hiện trạng, tình trạng tranh chấp, nguồn gốc và thời điểm sử dụng đất tại trụ sở UBND xã và khu dân cư nơi có đất, tài sản gắn liền với đất trong thời hạn 15 ngày làm việc. Cũng như phải xem xét, giải quyết các ý kiến phản ánh về nội dung công khai.
Với Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai: Trong 4 ngày làm việc kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ từ UBND cấp xã, phải trích lục bản đồ địa chính, kiểm tra hồ sơ đăng ký, chuyển hồ sơ để Phòng Tài nguyên và Môi trường trình UBND cấp huyện xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Nếu không đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thì phải thông báo bằng văn bản cho UBND cấp xã và người sử dụng đất biết.
Với Phòng Tài nguyên và Môi trường: Trong 3 ngày làm việc (trước đây là 5 ngày), phải thẩm định hồ sơ và trình cơ quan có thẩm quyền xem xét việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất.
Chuyển hồ sơ đã giải quyết cho Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai sau khi được UBND cấp huyện phê duyệt.
Với UBND cấp huyện: Trong thời hạn 1 ngày làm việc (trước đây là 2 ngày), phải xem xét, phê duyệt hồ sơ cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Như vậy, thủ tục cấp sổ đỏ lần đầu tại Hà Nội sẽ có nhiều thay đổi tích cực, tạo thuận tiện hơn và rút ngắn thời gian thực hiện cho người dân. Lý thuyết là vậy. Sau gần 2 tháng có hiệu lực, Quyết định 26 mới đang bắt đầu được triển khai.
Năm 2018, Thủ tướng Chính phủ có Chỉ thị 08 yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND cấp tỉnh-thành phố Trung ương, Sở Tài nguyên và Môi trường, Văn phòng đăng ký đất đai các tỉnh, thành phố...phải chỉ đạo rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất từ 30 ngày theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới năm 2017, xuống còn tối đa 20 ngày
Chỉ thị 08 quy định: Với từng cơ quan, đơn vị phải rút ngắn thời gian với số ngày giải quyết hồ sơ tương ứng. Đây là quyết định đúng. Nhưng, thực tế triển khai như thế nào mới điều phải bàn.
Nhìn về tổng thể, thời gian cấp Giấy chứng nhận lần đầu vẫn không quá 30 ngày làm việc tại đô thị và không quá 40 ngày đối với xã vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới hải đảo hay vùng có điều kiện khó khăn, cũng như không tính thời gian tiếp nhận hồ sơ tại xã, thời gian thực hiện nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất. Từ đó cho thấy, vẫn không rút ngắn được 10 ngày so với Chỉ thị 08 của Thủ tướng ban hành năm 2018.
Chúng tôi có cuộc phỏng vấn ngắn qua điện thoại với ông Lưu Bình Nhưỡng- Phó Trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, để thêm thông tin về nội dung này.
VẪN XA VỜI MỤC TIÊU 20 NGÀY GIẢI QUYẾT THỦ TỤC SỔ ĐỎ
Chỉ thị 08 của Thủ tướng năm 2018 yêu cầu rút thời gian giải quyết thủ tục cấp sổ đỏ cho người dân từ 30 ngày xuống còn 20 ngày, nhưng đến nay hầu như vẫn là mục tiêu xa vời. Qua tiếp nhận đơn thư và giám sát, theo ông, đây là do trình độ-nhân lực các địa phương không đáp ứng được hay là do nguyên nhân nào?
TS.LƯU BÌNH NHƯỠNG, Phó Trưởng Ban Dân nguyện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội: “Nguyên nhân trước hết là thuộc về cái các cái cơ quan nhà nước, cái cơ quan quản lý đất đai, những cái việc, vấn đề chậm trong cái quá trình mà chúng ta thiết kế các cái hồ sơ địa chính cũng như là đánh giá cái quá trình sử dụng đất đai ở các cái địa phương là nó chưa đến nơi, đến chốn, dẫn đến cái việc mà chúng ta thiếu nhiều cái thông tin, không cập nhật được các cái thông tin về đất đai, vào các cái loại sổ mục kê hay là các cái bản đồ giải thửa rồi. Một vấn đề nữa là cái công tác mà đo đạc địa chính đất đai chúng ta cũng có nhiều cái nhầm lẫn ấy rồi. Cái việc mà hoạt động của các cái Cty địa chính là nói chung là cũng chưa được rộng khắp. Thế nên là dẫn đến cái chỗ, rằng là cái cái cái cái việc mà chúng ta hoàn thiện tất cả những vấn đề liên quan đến cái hồ sơ địa chính là nó chậm. Thế còn một cái vấn đề nữa mà có cơ thể nói rằng là liên quan, đó chính là cái vấn đề là cái đại dịch nó cũng ảnh hưởng nhiều đến cái quá trình mà thực hiện các cái thủ tục, đặc biệt là liên quan đến các cái hoạt động của cơ quan nhà nước và thủ tục một cửa. Vấn đề thứ ba là nó liên quan đến một số các cái cán bộ của chúng ta cũng có những cái cán bộ năng lực yếu rồi là cái việc là tạo ra nhiều cái, nhiều khi ấy để thể nhiều cái tiêu cực đấy mà qua đó là làm chậm cái quá trình đó. Những vấn đề liên quan đến hồ sơ địa chính, cập nhật thủ tục, sổ mục kê...tất cả những vấn đề đó liên quan nhiều đến trách nhiệm cũng như là năng lực giải quyết của cán bộ, công chức địa chính cũng như là cán bộ quản lý nhà nước nói chung. Có những trường hợp còn liên quan cả đến cán bộ quản lý trực tiếp quan hệ, như Chủ tịch, Phó Chủ tịch xã, phường, thị trấn, kể cả là cán bộ cấp huyện. Quá trình quản lý nhà nước của chúng ta thiếu quyết tâm cũng như là thiếu giải pháp hữu hiệu để có thể xử lý rốt ráo những câu chuyện rất bình thường của người dân và chính vì thế cho nên là nó tạo ra một cái bức xúc cho người dân.”
Tháng 6 vừa qua, TP.Hà Nội ra Quyết định 26 nhằm mục tiêu từ xã-huyện-Văn phòng đăng ký đất đai, đều phải rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục cấp sổ đỏ. Nhưng, một số ý kiến nhận xét là tổng thể vẫn mất tới 30 ngày làm việc như cũ. Theo ông vì sao lại mâu thuẫn như vậy?
TS.LƯU BÌNH NHƯỠNG, Phó Trưởng Ban Dân nguyện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội: “Cũng có thể là cũng có những trường hợp là không thể giải quyết được nhanh gọn. Nhưng mà đấy là tính là về mặt trung bình. Thế còn cũng có những trường hợp giải quyết là nhanh gọn, nhưng mà tôi cho rằng hầu hết là vẫn chưa đạt được yêu cầu và có nhiều nguyên nhân như chúng ta đã có phân tích.”
Sau hơn 4 năm Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị 08, do chưa đáp ứng được yêu cầu này, Thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định 26 để các phường-xã-quận-huyện, Văn phòng đăng ký đất đai tiếp tục rút ngắn thời gian tiếp nhận và giải quyết cấp sổ đỏ lần đầu cho người dân.
Còn theo Văn phòng Đăng ký đất đai Hà Nội, 6 tháng đầu năm 2022, đã cấp 10.030 Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu cho các hộ gia đình, cá nhân trong khu dân cư. Cấp 17.921 Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho cá nhân tại các Dự án phát triển nhà ở. Cấp Giấy chứng nhận cho 94.841 thửa phát sinh. Còn 6.690 thửa đất đang được rà soát, thực hiện đăng ký, kê khai và xét hoặc cấp Giấy chứng nhận theo quy định.
Những con số là biết nói. Nhưng, điều cần nói hơn là nhu cầu được cấp sổ đỏ của người dân, vẫn quá lớn. Chẳng hạn như vướng mắc chỉ vì khiếu kiện vu vơ, không có căn cứ xác đáng ở Ngõ 14 Ngọc Hà, phường Đội Cấn, quận Ba Đình, hoặc do không theo dõi biến động đăng ký đất đai tại phường Liên Mạc, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội và nhiều tỉnh-thành khác... đã khiến cả khu dân cư không được cấp sổ đỏ, dù đã mua đất và sinh sống ổn định ở đó hơn nửa thế kỷ.
Ở đây, lại nhấn mạnh đến đạo đức- trách nhiệm công vụ của những cán bộ-công chức, nhất là ở phường vốn gần dân nhất và cơ quan quản lý đất đai. Lẽ ra, phải gỡ khó, chủ động xác minh nguồn gốc đất đai và chứng minh sự sai hay đúng để cấp sổ đỏ, thay vì đẩy nhiệm vụ khó khăn này đến người dân.
