“TP.Hồ Chí Minh hiện là địa phương duy nhất cả nước còn tồn tại công chức, viên chức dôi dư so với số lượng được Trung ương giao”, Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã nhận xét như vậy tại cuộc làm việc mới đây với UBND TP.Hồ Chí Minh. Vì số liệu cho thấy, gần 5 năm thực hiện Nghị quyết về tinh giản biên chế, nhưng địa phương này đang có 5.705 công chức và viên chức vượt định biên.
Còn báo cáo chi tiết tại buổi làm việc của Giám đốc Sở Nội vụ TP.Hồ Chí Minh- ông Huỳnh Thanh Nhân-khẳng định, con số biên chế này là “không dôi dư” vì họ đang làm việc tại các sở ngành, quận huyện, phường xã, chứ không phải ngồi giữ chỗ. Lý do tăng số công chức-viên chức nhiều hơn chỉ tiêu, là do tăng dân số cơ học khiến số lượng bệnh viện, trường học, hạ tầng phúc lợi xã hội tăng lên hàng năm.
Đồng thời, ở TP.Hồ Chí Minh cũng đang có hiện tượng công chức xã-phường xin nghỉ việc, vì áp lực quá tải.
NHIỀU CÁN BỘ CƠ SỞ NGHỈ VIỆC VÌ QUÁ TẢI
Là công chức phụ trách lĩnh vực Tư pháp – Hộ tịch tại phường Hiệp Bình Chánh đã hơn 3 năm nay, chị Nguyệt cho biết, công việc của chị hiện mỗi ngày tiếp nhận trung bình khoảng 200 hồ sơ, có ngày cao điểm lên đến 300 hồ sơ. Do số lượng hồ sơ của người dân trong ngày lớn buộc lòng chị phải làm quá giờ. Thậm chí còn mang hồ sơ về nhà để làm, kịp trả cho người dân như đã hẹn. Tình trạng này diễn ra lâu nay khiến chị cảm thấy mệt mỏi vì công việc quá tải.
Chị LÊ THỊ ÁNH NGUYỆT, Công chức Tư pháp-Hộ tịch phường Hiệp Bình Chánh, TP.Thủ Đức, TP.Hồ Chí Minh: “Bản thân mình vừa tiếp nhận hồ sơ hộ tịch, vừa giải quyết, làm, ký chữ ký sao y bản chính. Hồ sơ đó sau qua 5 giờ mình mới bắt đầu làm làm hồ sơ, mới giải quyết lượng hồ sơ công dân nộp đến có thể là xuyên đêm. Hầu như thường xuyên như vậy phải mang hồ sơ về nhà làm. Rất là khó khăn, hầu như mình không bao giờ chăm sóc được gia đình, con cái, kéo dài như thế này hoài cũng rất là khó chịu nên mình cũng rất là áp lực”.
Công việc quá tải, không có nhiều thời gian chăm sóc bản thân, gia đình cũng là thực trạng chung của đa số công chức, cán bộ không chuyên trách đang làm việc tại phường Hiệp Bình Chánh, nhất là đối với các lĩnh vực: Tư pháp – Hộ tịch; Địa chính, Xây dựng…
Anh TRẦN THANH THẮNG, Tổ tiếp nhận và trả hồ sơ phường Hiệp Bình Chánh, TP.Thủ Đức, TP.Hồ Chí Minh: “Ngoài lực lượng cán bộ công chức hiện nay tại phường cũng thiếu, có người nghỉ cho nên số lượng còn lại công việc nhiều rất là áp lực. Cán bộ rất là căng thẳng đối với việc giải quyết hồ sơ do quá tải, giải quyết trong ngày xuyên suốt. Cũng có đem hồ sơ về nhà để tiếp tục giải quyết đối với những hồ sơ có thời hạn”.
Theo Lãnh đạo phường Hiệp Bình Chánh, do địa bàn rộng và có số dân trên 107 ngàn người, năm 2019 có 50 cán bộ, công chức và cán bộ không chuyên trách, nhưng hiện nay chỉ còn 34 người/37 chỉ tiêu được giao. Đến nay đã có 17 cán bộ nộp đơn xin nghỉ việc.
Ông NGUYỄN NGỌC TUẤN, Chủ tịch UBND phường Hiệp Bình Chánh, TP.Thủ Đức, TP.Hồ Chí Minh: “Hiện nay các bộ phận của phường cũng đang cố gắng hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên về lâu về dài chúng tôi đề xuất các cấp các ngành từ Trung ương đến Thành phố xem xét đối với công chức, đề nghị xem xét phân bổ số lượng cán bộ, công chức cho phù hợp với thực tế của địa bàn. Đặc biệt là xem xét đến yếu tố dân cư, số lượng người dân, địa bàn phức tạp”.
Lãnh đạo phường cho biết thêm, mức phụ cấp cho cán bộ cấp cơ sở hiện rất thấp, nhất là cán bộ không chuyên trách, khiến họ không an tâm công tác. Đây là vấn đề cần phải được Ủy ban nhân dân Thành phố tính đến để có giải pháp khắc phục bởi lẽ nếu tình trạng này kéo dài sẽ dẫn đến tình trạng cán bộ nghỉ việc hàng loạt hoặc chỉ làm xong nhiệm vụ, ảnh hưởng đến chất lượng công việc./.
Hiện tượng cán bộ và công chức 1 số phường xã xin nghỉ việc, là có thật. Nhưng, không thể lấy lý do nghỉ ào ạt, dẫn đến tăng biên chế vượt chỉ tiêu hơn 5.700 người được. Lý giải số lượng công chức, viên chức vượt chỉ tiêu tới hàng nghìn người sau 5 năm thực hiện tinh giản biên chế, Chủ tịch UBND TP.Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi cho biết, “đây là vấn đề lịch sử” do quá trình quản lý cán bộ, công chức từ các năm trước. Lại do đặc thù của thành phố có nhiều cơ quan mà địa phương khác không có. Ví dụ như Đội Quản lý trật tự đô thị, mỗi địa phương khoảng 50 người, tổng 22 quận/huyện/thành phố đã lên tới gần 1.000 người. Ban Quản lý An toàn thực phẩm Thành phố cũng là mô hình duy nhất cả nước, với biên chế gần 400 người.
Đây cũng có thể là lý do khiến Hội đồng Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh có Nghị quyết phê duyệt số lượng công chức, viên chức cao hơn chỉ tiêu được phân bổ. Nhưng, cho dù có là đặc thù duy nhất, cũng phải xin ý kiến Trung ương thay vì một mình tự quyết như vậy. Bởi, sẽ tạo ra tiền lệ xấu, cũng như khó giải quyết hậu quả và thực tế, bản thân TP.Hồ Chí Minh giờ đây cũng đang loay hoay tìm hướng tháo gỡ. Thành phố nhiều lần đề xuất Trung ương công nhận số biên chế công chức mà HĐND đã duyệt, nhưng chưa được xác nhận. Đây là hậu quả từ việc ban hành Nghị quyết chưa đúng của HĐND thành phố Hồ Chí Minh, cũng như công tác quản lý biên chế, thanh tra công vụ bị xem nhẹ.
TỰ CHỦ VÀ XÃ HỘI HÓA ĐỂ GIẢI QUYẾT VƯỢT CHỈ TIÊU BIÊN CHẾ
Theo Sở Nội vụ, tổng biên chế công chức Trung ương giao TP.Hồ Chí Minh là 10.869 người, nhưng thực tế HĐND thành phố đã duyệt là 14.470 người, cao hơn 3.601 người. Số biên chế viên chức mà HĐND thành phố đã giao là 99.985 người, cao hơn 2.104 người so với Trung ương giao.
Ông VÕ VĂN HOAN, Phó Chủ tịch UBND TP.Hồ Chí Minh: "Đề xuất Chính phủ chỉ đạo các Bộ ngành Trung ương ban hành văn bản hướng dẫn về vị trí việc làm, công chức nghiệp vụ chuyên ngành được giao quản lý từ trung ương đến địa phương, đồng ý cho UBND Thành phố được thành lập Sở An toàn thực phẩm sau thời gian thành lập Ban Quản lý An toàn thực phẩm. UBND Thành phố kiến nghị Bộ Nội vụ trình Chính phủ cho phép TP.Thủ Đức được kéo dài thời gian sắp xếp đội ngũ cán bộ-công chức-viên chức- người lao động- người hoạt động không chuyên trách ở phường theo Nghị quyết 653 của Quốc hội".
Theo lý giải của thành phố, con số này "không phải dôi dư" mà đang làm việc tại các sở ngành và địa phương. Đây là do tăng dân số cơ học khiến số bệnh viện, trường học tăng cơ học hàng năm, dẫn đến tăng nhân sự này. Từ thực tế đó, thành phố đề xuất Trung ương công nhận số biên chế công chức mà HĐND đã duyệt.
Ông PHAN VĂN MÃI, Chủ tịch UBND TP.Hồ Chí Minh: “Về nội dung xây dựng chính quyền đô thị, trước đây TP.HCM có 7 năm thực hiện thí điểm, nhưng bối cảnh sự chuẩn bị ấy nó khác. Lần này cũng có sự chuẩn bị nhưng mà đến thời điểm tháng 1/7/2021 thì lúc đó hoàn cảnh Thành phố Hồ Chí Minh rất khó khăn. Chúng tôi gần như hết năm 2021 là tập trung chống dịch, cho nên sự chuẩn bị để triển khai cho đầy đủ cho tổ chức hoạt động của chính quyền đô thị thì chưa được chu đáo, thì chúng tôi sẽ tập trung nghiên cứu. Trong quá trình đó, cũng mong các cơ quan của Bộ và chúng tôi sẽ trao đổi thêm với các chuyên gia để giúp thêm cho thành phố”.
Nhưng, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà không đồng tình với cách giải thích và luận điểm này. TP.HCM là địa phương duy nhất để tăng biên chế và hy vọng Trung ương giải quyết đối với số lượng biên chế mà thành phố đề xuất, là rất khó, bởi Ban Chỉ đạo Trung ương về quản lý biên chế của Bộ Chính trị đã chốt biên chế ở cả 63 tỉnh, thành. Nhiệm vụ này giờ thuộc về địa phương.
Bà PHẠM THỊ THANH TRÀ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ: “Chúng ta không cầu toàn. Đương nhiên sẽ còn vướng mắc, sẽ còn tiếp tục có những khó khăn vướng mắc nữa. Chúng tôi đề nghị các đồng chí đánh giá, tổng kết hết sức kỹ lưỡng và tổng thể cùng nhau chung sức để từ năm tới, vận hành cho thông suốt”.
Tại buổi làm việc này, Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi cho biết, trong tháng 7 thành phố sẽ đánh giá, làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm liên quan vấn đề này. Thành phố Hồ Chí Minh cũng sẽ có đề xuất theo hướng phát huy tự chủ và cơ chế xã hội hoá để giảm gánh nặng cho ngân sách.
Tới đây, Ban Tổ chức Trung ương và Ban chỉ đạo Trung ương về quản lý biên chế sẽ phân cấp về quản lý, giao chỉ tiêu biên chế công chức, viên chức cho các Ban Thường vụ Tỉnh ủy-Thành ủy trực thuộc Trung ương. Hy vọng, việc quy về một đầu mối sẽ không còn hiện tượng tự ý tăng thêm biên chế.
Không đồng tình với quan điểm này của Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh: Địa phương đang dư 3.601 công chức và 2.104 viên chức. Việc giữ nguyên số biên chế công chức tăng thêm này như mong muốn của Thành phố Hồ Chí Minh, sẽ là “cực khó khăn”.
Còn theo chúng tôi, địa phương này đang đi ngược lại xu thế. Vì Báo cáo của Bộ Nội vụ cho thấy: Đến hết năm 2021, biên chế công chức cả nước đã giảm được 10,01%, biên chế sự nghiệp giảm 11,67%, số người hoạt động không chuyên trách, thôn, tổ dân phố giảm 46,64% so với năm 2015...và hoàn thành vượt mục tiêu tinh giản biên chế 10% so với Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị.
Vậy, việc dôi dư này phải được giải thích chính xác là bắt đầu từ đâu, từ nguyên nhân nào? Cơ sở nào để HĐND Thành phố quyết định giao biên chế vượt quy định? Theo chúng tôi, một phần nguyên nhân chính là sự buông lỏng thanh tra công vụ từ hàng chục năm qua, dẫn đến không có số liệu chính xác công chức, viên chức đang làm việc cũng như định biên hàng năm phân bổ theo phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ.
Việc cần làm lúc này với Thành phố Hồ Chí Minh là phải giải trình, làm rõ nguyên nhân tại sao có sự chênh lệch giữa biên chế công chức thực tế và chỉ tiêu được giao, sau đó điều chỉnh hợp lý để vận hành chính quyền đô thị.
Ông Trần Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ và nay là Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam, đã có những nhận xét cũng như gợi mở hướng xử lý về việc tăng thêm hàng nghìn biên chế của Thành phố Hồ Chí Minh.
Ông TRẦN ANH TUẤN, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam: “Đầu tiên, chúng ta cũng phải rất thẳng thắn nói với nhau, đây là số biên chế mà Thành phố Hồ Chí Minh đã tự tăng lên không đúng với thẩm quyền của mình theo quy định hiện nay. Cái thứ 2 để khắc phục cái đó, trước hết, Thành phố Hồ Chí Minh theo tôi nên có báo cáo với Chính phủ thông qua Bộ Nội vụ để trình Ban chỉ đạo Trung ương về việc sử dụng biên chế trong thời gian vừa qua cũng như các giải pháp để mà khắc phục, ví dụ như đề nghị bổ sung biên chế cho phù hợp với khối lượng công việc, với phạm vi quản lý với mức độ một công chức phục vụ hơn 1.000 người dân tại Thành phố Hồ Chí Minh cũng như mức độ đóng góp của thành phố đối với ngân sách Nhà nước. Trong đó cũng nên là các giải pháp gắn với vấn đề thực hiện tinh giản biên chế, đánh giá phân loại đội ngũ cán bộ-công chức để làm sao nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ-công chức lên với số lượng biên chế mà Trung ương giao....để nó căn cơ, bài bản và có tính chiến lược, có tính khoa học thì Thành phố Hồ Chí Minh cũng nên xây dựng một đề án xác định lại vị trí việc làm cũng như trên cơ sở danh mục vị trí việc làm tại Thành phố Hồ Chí Minh để xác định số biên chế cần thiết để Thành phố có thể hoàn thành tốt các nhiệm vụ được Trung ương giao cũng như nhiệm vụ phục vụ người dân sinh sống tại Thành phố. Tôi nghĩ trong bối cảnh này, điều kiện như thế này sau buổi làm việc của Bộ trưởng Bộ nội vụ Phạm Thị Thanh Trà thì nên làm ngay mấy việc đó”.
Hàng năm, số lượng biên chế công chức được Thủ tướng phê duyệt. Năm 2022, tổng số biên chế cả nước hơn 256.000 người. Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh có nhiều biên chế công chức nhất.
Con số vượt hơn 5.700 biên chế của Thành phố Hồ Chí Minh là còn số biết nói. Nhưng, nói đi thì cũng phải nói lại: 14.470 công chức TP.Hồ Chí Minh tuy chiếm 5,65% tổng số 256.000 biên chế cả nước, nhưng với hơn 14 triệu dân, thì tỷ lệ công chức chỉ là 0,001%. Như vậy, 1 công chức ở đây phục vụ số dân gấp gần 3 lần bình quân cả nước! TP.Thủ Đức là đơn vị hành chính tương đương cấp huyện, nhưng đã có tới 1,2 triệu dân, gấp 4 lần dân số tỉnh Bắc Kạn, cũng chỉ có gần 600 công chức, chiếm tỷ lệ 0,05% dân số, vẫn thấp hơn nhiều tỷ lệ bình quân 0,26% công chức cả nước.
Quan điểm của chúng tôi không lạm dụng để tăng biên chế, đi ngược lại Nghị quyết. Nhưng cũng không nên áp số lượng công chức cứng nhắc theo đơn vị hành chính, mà nên phân bổ theo số lượng dân cư và khối lượng công việc thực tế! Nghĩa là, số lượng biên chế công chức, viên chức các tỉnh-thành phố phải dựa vào quy mô diện tích, dân số, cũng như khối lượng công việc hàng ngày, hàng tuần chứ không cào bằng.
Trở lại câu chuyện vượt hơn 5.700 biên chế sau 5 năm thực hiện tinh giản, theo phân tích, gợi ý của ông Trần Anh Tuấn cũng như cam kết của Chủ tịch UBND TP.Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi là ngay tháng 7 này, sẽ làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm liên quan, đề xuất giải quyết theo hướng phát huy tự chủ và cơ chế xã hội hoá. Mong là Thành phố tìm được lời giải tối ưu, không để kéo dài và các Bộ ngành phải đau đầu ngồi lại gỡ vướng.