Bệnh đậu mùa khỉ đã lưu hành tại châu Phi trong hàng thập kỷ, nhưng chỉ cho đến khi các nước châu Âu ghi nhận dịch bùng phát thì căn bệnh này mới được cộng đồng quốc tế chú ý tới. Điều này phản án sự bất bình đẳng y tế vẫn đang diễn ra. Khi các nước Mỹ và châu Âu tăng cường mua vaccine để phòng chống dịch, thế giới lại có nguy cơ lặp lại sai lầm “bất bình đẳng vaccine” như đã từng xảy ra.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã phải tuyên bố dịch đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp toàn cầu, một nỗ lực thúc đẩy phản ứng quốc tế mang tính phối hợp về việc chia sẻ vaccine và các phương pháp điều trị trên toàn cầu, nhằm ngăn chặn dịch bệnh lây lan xa hơn và ngăn chặn nó leo thang thành đại dịch.
Bà MARGARET HARRIS - Người phát ngôn Tổ chức Y tế thế giới: “Trên thực tế, khi Tổng giám đốc WHO tuyên bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng đối với dịch đậu mùa khỉ, lý do thực sự là để thúc đẩy việc các nước có thể hợp tác cùng nhau chống lại căn bệnh này, quan trọng là sự hợp tác và phối hợp toàn cầu.”
Thế nhưng, những gì chúng ta chứng kiến hiện nay vẫn là tình trạng “thu mua” vaccine của các nước lớn trên thế giới như Mỹ và châu Âu, trong khi không có một kế hoạch nào được nhắc đến về việc chia sẻ vaccine cho châu Phi, nơi bệnh được phát hiện từ năm 1970 và vẫn âm ỉ từ đó đến nay.
Bài học từ đại dịch COVID-19 vẫn còn đó, khi các nước giàu tích trữ vaccine, sau đó có thể kiềm chế các đợt bùng phát dịch, trong khi những nước nghèo gặp nhiều khó khăn trong việc thu mua vaccine và triển khai chương trình tiêm chủng. Đứng trước nguy cơ lặp lại những sai lầm này, các chuyên gia kêu gọi các quốc gia không có phản ứng thái quá hay tích trữ vaccine, để ai cũng có thể phòng bệnh.
Hiện nay ngoài vaccine đậu mùa thì Đan Mạch là quốc gia duy nhất trên thế giới sản xuất vaccine phòng bệnh đậu mùa khỉ. Năng lực sản xuất của hãng trong năm nay là khoảng 30 triệu liều, với khoảng 16 triệu liều sẵn có. Lượng vaccine sẽ rất giới hạn, sẽ không có đủ vaccine cho tất cả mọi người.
Giáo sư Dịch tễ học STEPHEN S. MORSE - Trường Y tế Công cộng Mailman, Đại học Columbia: “Loại vaccine này được sản xuất bởi một công ty không có năng lực sản xuất lớn. Đơn giản là chúng ta không có đủ nguồn cung cấp vaccine này.”
Tin vui là các nhà khoa học cho rằng, việc tiêm chủng hàng loạt chống lại bệnh đậu mùa ở khỉ sẽ không cần thiết. Chính vì vậy, chỉ cần ưu tiên những người có nguy cơ cao nhất, những người bị bệnh và những người điều trị hoặc làm nghiên cứu. WHO đang phát triển một cơ chế chia sẻ vaccine cho các quốc gia bị ảnh hưởng và cho biết vaccine sẽ được phân phối dựa trên nhu cầu dịch tễ học. Thế giới hy vọng chúng ta sẽ không đi vào “vết xe đổ” COVID-19, để đảm bảo khả năng tiếp cận của các nước nghèo hơn đối với vaccine lần này.