Múa xòe là một phần quan trọng trong đời sống của dân tộc Thái Sơn La nói riêng và vùng Tây Bắc nói chung. Múa xòe là kết quả sáng tạo nghệ thuật xuất phát từ đời sống văn hóa tinh thần phong phú của đồng bào, thể hiện sự gắn kết cộng đồng sắt son, bền chặt và trong những ngày Tết này, đồng bào dân tộc Thái không thể thiếu điệu múa xòe.
Đến với Tây Bắc mỗi dịp tết đến xuân về du khách sẽ được hòa mình vào những vòng xòe bất tận. Nhiều người từng nói rằng, nếu lên Tây Bắc không được tham gia vào các vòng xòe thì đã mất đi một niềm vui vô giá, khi đặt chân tìm hiểu về văn hóa các dân tộc nơi đây. Đối với đồng bào dân tộc Thái, múa xòe đã trở thành món ăn tinh thần của tất cả mọi người, từ già đến trẻ, không phân biệt giới tính.
Bà Tòng Thị Mai, phường Chiềng An, thành phố Sơn La: “Về điệu xòe của người dân tộc Thái thì tôi cũng như mọi người thường xuyên tổ chức xòe vào dịp lễ, dịp Tết. Cho nên điệu xòe đã trở thành món ăn tình thần cho tất cả mọi người dân. Chúng tôi xòe vào các dịp lễ ngày Tết để thể hiện được một năm mùa màng bội thu. Chúng tôi sẽ tiếp tục phát huy những nét văn hóa đặc sắc này, để cho con cháu noi theo”.
Đồng bào dân tộc Thái quan niệm “ Không xòe lúa sẽ không tốt, không xòe thóc sẽ cạn bồ. Do vậy mà mỗi dịp mùa xuân năm mới, cộng đồng, bản làng sẽ tổ chức múa xòe để cùng cầu mong cho một năm mới mùa màng bội thu. Qua vòng xòe sẽ thắt chặt thêm tình đoàn kết, tình yêu giữa con người với nhau hòa cùng đất trời mùa xuân vào hội.
Nghệ nhân ưu tú HOÀNG THỊ MAI – Thành phố Sơn La tỉnh Sơn La: "Vòng xòe Thái cổ có từ bao đời nay. Bao nhiêu thế kỷ vẫn truyền lại cho con cháu đến hôm nay. Ý nghĩa của xòe Thái là sự đoàn kết các dân tộc nói chung và dân tộc Thái nói riêng. Xòe để cùng phấn khởi, bước sang vụ mới thành công. Xòe Thái cổ rất hay và vui. Nhiều hay ít người ko thành vấn đề. 3 người cũng xòe, 4 người cũng xòe, nhiều người thì càng vui. Mọi người cầm tay nhau xòe".
Mùa xuân năm nay là một mùa xuân đặc biệt hơn đối với đồng bào dân tộc Thái khi Nghệ thuật Xòe Thái chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sự kiện quan trọng này đã thêm một lần nữa khăng định thế giới đánh giá cao giá trị bản sắc văn hóa các dân tộc Việt Nam nói chung và loại hình sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng người Thái ở vùng Tây Bắc nói riêng.
Nghệ nhân ưu tú LÒ VĂN LẢ, thành phố Sơn La: “Hiện nay phong trào xòe ở tỉnh Sơn La rất sôi nổi, nhà nào cũng có xòe, bản nào cũng có xòe, nhà nào cũng tham gia xòe hết cả. Sau khi được UNESCO công nhận là di sản rồi, bà con anh em chúng tôi sẽ có gắng giữ bằng được, tổ chức dạy cho con cháu”.
Tây Bắc - miền đất giàu truyền thống văn hóa, với những nét đặc trưng riêng biệt gắn với cuộc sống của đồng bào các dân tộc nơi đây, đã có sức cuốn hút mạnh mẽ, khiến nhiều người say mê khám phá. Lên Tây Bắc là lên với núi non hùng vĩ, những sông suối thơ mộng, với điệu xòe điệu khắp âm vang núi rừng. Không biết xòe Thái có tự bao giờ, có lẽ, từ khi cuộc sống sinh sôi trên những bản mường Tây Bắc, xòe đã gắn bó với người Thái. Người Thái, không ai không biết xòe. Khi trống chiêng nổi lên, vòng xòe được hình thành và cứ lớn dần, lớn dần với những bước chân nhịp nhàng, nhịp nhàng như không muốn dừng lại, tiếng trống tiếng chiêng cứ dồn dập liên hồi không dứt. Tại Sơn La, có hàng nghìn đội văn nghệ quần chúng, bản nào cũng có đọi văn nghệ. Văn hoá quần chúng, văn hoá xoè đã ngấm vào mỗi người dân nơi đây như máu thịt.
Xòe Thái có 5 điệu cơ bản là xòe vòng tròn; xòe tiến lùi; xòe vòng tròn vỗ tay; xòe bốn; điệu xòe tung khăn. Điệu xòe thể hiện sự gắn bó keo sơn , đùm bọc nhau những lúc gian khổ. Cuộc sống dẫu có khó khăn nhưng tình người vẫn hướng về nguồn cội, cùng sẻ chia khó khăn cũng như vui sướng. Điều thú vị là khi xòe, các nữ vũ công thường dùng khăn Piêu làm đạo cụ, khi vắt trên vai, khi nâng trên tay, khi tung lên như áng cầu vầu, làm tăng thêm độ mềm mại, uyển chuyển duyên dáng. Ngày nay, điệu xòe Thái Tây Bắc càng được nhiều người biết đến như tinh hoa của 1 nền văn hóa.
