Đối với người Mông, bánh dày là vật cúng quan trọng, thể hiện lòng biết ơn của con cháu đối với tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho mùa màng bội thu, con người có sức khỏe, cuộc sống bình yên, no ấm.
Bánh dày còn là biểu tượng của tình yêu, sự thủy chung của trai, gái Mông; tượng trưng cho mặt trăng, mặt trời - mà người dân tộc Mông coi là nguồn gốc sinh ra con người và vạn vật muôn loài. Lên vùng cao ngày Tết, bánh dày sẽ là món ăn không thể bỏ qua.
Bánh dày của người Mông được làm từ gạo nếp nương thơm dẻo. Hằng năm, mỗi gia đình để khoảng 20 đến 30 kg gạo làm bánh ăn tết và làm quà khi có khách đến chơi. Gạo làm bánh dày khi phơi không được quá nắng để không bị gãy nát, giữ được hương vị thơm và nhất là vẫn giữ được lớp màng mịn bám ở ngoài hạt gạo để tăng hương thơm và độ dẻo của bánh. Bên những bếp lửa hồng, cả gia đình ngồi quây quần cùng chờ khi xôi chín. Khi hương nếp nương thơm nồng nàn tỏa khắp 3 gian nhà, là lúc những chiếc cối gỗ cũng được ngả ra và các chàng trai, cô gái người Mông bắt đầu với việc giã bánh dày.
Khoảng 27, 28 Tết, khắp các bản vùng cao, đến đâu cũng nghe thấy tiếng nói tiếng cười của các chàng trai, cô gái gọi nhau tập trung giã bánh dày. Âm thanh vui tai, rộn ràng của nhịp chày giã bánh càng làm cho không khí đón Tết thật vui và ấm cúng. Thường thì nhà nào cũng có 1 cối giã. Nhà ít người thì chung cối giã với hàng xóm. Cối giã bánh được làm bằng thân cây gỗ chắc, thớ mịn, có mùi thơm và khoét rỗng ruột. Chỉ có những thanh niên khỏe mạnh mới được chọn giã bánh dày, còn phụ nữ chuẩn bị lá gói bánh. Gạo được đồ chín, đổ vào cối giã ngay khi khói vẫn còn bốc hơi nghi ngút. Mỗi mẻ giã thường là 10 kg gạo. Quá trình giã, các thanh niên khéo léo dùng chày đẩy dồn cuộn cơm dẻo về một phía sau đó giã lại theo kiểu “cuốn chiếu” để bánh nhuyễn đều. Người giã bánh dày phải là những chàng trai có sức khỏe , dẻo dai. Tiếng giã liên hồi, từng nhịp, từng nhịp, làm cho không khí đón xuân ở vùng cao thêm náo nức, rộn ràng.
Những cuộn bánh được giã mịn màng, trắng ngần, còn nóng hổi được vo tròn, gói vào lá. Ngay sau khi giã bánh xong còn nóng hổi, thơm hơi nếp, mỗi gia đình chọn những chiếc bánh to nhất đặt bày lên bàn thờ làm lễ cúng tạ ơn tổ tiên đã phù hộ cho một năm mùa màng bội thu, con cháu khỏe mạnh.
Bánh dày ăn ngon nhất khi còn mềm, ấm tay và chấm với mật mía do bà con tự cô đặc. Ngày xuân, lên vùng cao đón tết, khi về, chắc chắn bạn sẽ có một cặp bánh dày làm quà - món quà bình dị, dân dã, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mông trong những ngày đón xuân mới.
Mời quý vị và các bạn theo dõi chương trình!